Wiele małżeństw decyduje się na uregulowanie wzajemnych stosunków majątkowych w sposób odmienny od wspólności majątkowej, która, w braku odmiennej umowy, powstaje między małżonkami z mocy ustawy w chwili zawarcia małżeństwa. Jednym z możliwych umownych ustrojów majątkowych jest tzw. ustrój rozdzielności majątkowej. W tym modelu, w przeciwieństwie do ustroju wspólności, każdemu z małżonków pozostawiona zostaje znacznie większa swoboda ekonomiczna, co sprzyja m.in. samodzielnemu prowadzeniu działalności gospodarczej. Ustanowienie rozdzielności majątkowej zmniejsza też ryzyko, że jeżeli w związku z niepowodzeniem prowadzenia przedsiębiorstwa przez jednego z małżonków powstaną długi, ucierpi na tym także drugie z nich.
Do zawarcia umowy ustanawiającej rozdzielność majątkową konieczna jest zgodna wola stron wyrażona w formie aktu notarialnego. Warto pamiętać, że tego rodzaju umowa spisana przez małżonków samodzielnie będzie nieważna.
W przypadku umownego ustanowienia rozdzielności majątkowej, każdy z partnerów zachowuje majątek nabyty zarówno przed, jak i po zawarciu umowy. W ustroju rozdzielności majątkowej nie występuje majątek wspólny małżonków. Jeżeli umowa jest skuteczna z chwilą zawarcia małżeństwa, to małżeńska wspólność majątkowa w ogóle nie powstaje. W razie zawarcia umowy w trakcie trwania małżeństwa, dotychczasowy ustrój majątkowy ustaje, a strony obowiązuje odtąd rozdzielność majątkowa. Pamiętać należy, że umowa ustanawiająca rozdzielność majątkową nie rodzi skutków wstecznych. W konsekwencji sporządzenie tzw. intercyzy (jak potocznie nazywa się umowę o rozdzielności majątkowej) nie wyklucza wspólnej odpowiedzialności małżonków za zobowiązania powstałe przed dniem jej podpisania. Decydujący jest tu termin sporządzenia aktu notarialnego.
Jednym z najważniejszych skutków prawnych zawarcia umowy o rozdzielność majątkową jest możliwość samodzielnego zarządzania swoim majątkiem przez każdego z małżonków. Nie jest potrzebna zgoda drugiego z nich nawet do rozporządzania mieszkaniem, które wspólnie zamieszkują, jeżeli stanowi ono własność tylko jednego z nich. Taka sama sytuacja może dotyczyć np. samochodu, którego właścicielem jest wyłącznie mąż albo żona. Jeżeli małżonkowie pozostający w rozdzielności majątkowej wspólnie nabyli określoną rzecz lub prawo, każde z nich może rozporządzać swoim udziałem, wyrażonym w części ułamkowej, bez konieczności uzyskiwania zgody drugiego małżonka, co nie jest możliwe w przypadku pozostawania we wspólnocie majątkowej.
Ustrój rozdzielności majątkowej ma jednak pewne wady i jego ustanowienie może nieść za sobą zagrożenia, dlatego warto dokładnie przemyśleć decyzję o podpisaniu tego rodzaju umowy. W braku istnienia równowagi majątkowej między małżonkami, taka umowa pogarsza bowiem sytuację strony ekonomicznie słabszej (np. gdy tylko jeden z małżonków pracuje, a drugi zajmuje się domem i wychowywaniem dzieci). Gromadzone przez lata oszczędności, nabywane nieruchomości, czy drogocenne przedmioty stanowić będą majątek osobisty tylko tego małżonka, który formalnie je nabył. Nieprzyjemne skutki takiego uregulowania stosunków majątkowych odczujemy zwłaszcza w sytuacji rozstania – może się bowiem okazać, że po wielu latach poświęconych dbaniu o najbliższych, pozostaniemy z niczym, a jedynym sposobem na poprawienie naszej sytuacji materialnej będzie konieczność ubiegania się alimentów od byłego małżonka.
Decyzja o wyborze ustroju majątkowego w związku małżeńskim powinna być przemyślana i dostosowana do potrzeb naszych oraz naszej rodziny. Pamiętajmy także że wybrany ustrój możemy następnie zmodyfikować i na przykład zdecydować się na wprowadzenie rozdzielności dopiero po latach trwania związku, albo wręcz przeciwnie – ustanowioną w momencie zawarcia małżeństwa rozdzielność wyłączyć i powrócić do ustroju wspólności ustawowej.
