Podział majątku po rozwodzie

Podział majątku dopuszczalny jest tylko po ustaniu pomiędzy małżonkami wspólności majątkowej – najczęściej po rozwodzie. Jeżeli do wyłączenia wspólności ustawowej doszło w trakcie trwania małżeństwa, podział majątku może zostać przeprowadzony także wtedy. Można go dokonać w formie umowy lub w toku postępowania przed sądem.

Z chwilą zawarcia małżeństwa, z mocy prawa powstaje między małżonkami ustawowa wspólność majątkowa. Obejmuje ona przedmioty nabyte w czasie trwania małżeństwa przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

W skład majątku wspólnego należy między innymi pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności każdego z małżonków, dochody z tegoż majątku wspólnego, jak i z majątku osobistego każdego z małżonków, a także środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków.

Podział majątku jest niedopuszczalny w trakcie trwania wspólności ustawowej, stąd najczęściej dochodzi do niego dopiero po prawomocnym rozwiązaniu małżeństwa stron przez rozwód. Istnieje również możliwość zawarcia przez małżonków, także w trakcie trwania związku, umowy o ustanowieniu rozdzielności majątkowej (a więc wyłączenie obowiązującego z mocy prawa ustroju wspólności ustawowej) i dokonanie podziału majątku w czasie trwania małżeństwa.

Postępowanie przed sądem toczy się najczęściej wtedy, jeśli pomiędzy byłymi małżonkami brak porozumienia zarówno co do składników majątku, ich wartości, jak i sposobu ich rozdysponowania pomiędzy po rozwodzie.

Warto jednak wskazać, że zainicjowanie postępowania w przedmiocie podziału majątku przed sądem jest możliwe także wówczas, gdy oczekiwania małżonków są zbieżne.
W takiej sytuacji ustawodawca czyni nawet pewne ustępstwa – opłata od wniosku o podział majątku, do którego dołączono projekt ugody wynosi PLN 300,00, w przeciwieństwie do wniosku złożonego gdy porozumienia brak – wówczas strona inicjująca postępowanie musi wnieść opłatę wynoszącą PLN 1.000,00.
Jeżeli, z uwagi na brak porozumienia z byłym małżonkiem, decydujemy się na skierowanie sprawy do sądu, musimy liczyć się z tym, że postępowanie, z uwagi na konieczność przeprowadzenia postępowania dowodowego, może być czasochłonne.
Będzie tak zwłaszcza wówczas gdy majątek wspólny jest istotny, składa się z nieruchomości, a strony postępowania nie pozostają zgodne co do wartości tego majątku. Wówczas konieczne będzie sięgnięcie po opinię biegłego, która może i zazwyczaj jest kwestionowana. To właśnie ten aspekt, związany z wyceną poszczególnych składników majątkowych, powoduje największą zwłokę w rozpoznaniu sprawy.
Sąd wydając rozstrzygnięcie w sprawie w pierwszej kolejności ustala jakie składniki wchodzą w skład majątku wspólnego, następnie zaś, uwzględniając stanowisko oraz argumentację każdej ze stron, decyduje o ich powierzeniu na własność jednemu z małżonków, z jednoczesnym obowiązkiem spłaty na rzecz drugiego.
Jeżeli żaden z małżonków nie chce, aby poszczególne składniki majątku stały się jego wyłączną własnością, sąd może zadecydować także o ich sprzedaży. Rozwiązanie to jest jednak o tyle niekorzystne, że ewentualna sprzedaż następuje wówczas zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania cywilnego dotyczącymi egzekucji, co znacząco wpływa na faktyczne obniżenie wartości składników majątku.

Alternatywnym rozwiązaniem jest dokonanie podziału majątku w formie umowy pomiędzy małżonkami, oczywiście przy założeniu, że w efekcie negocjacji lub bez nich, ich oczekiwania są ze sobą zgodne.
Jeżeli w skład majątku wchodzi nieruchomość, konieczne będzie zawarcie umowy w formie aktu notarialnego. Takie rozwiązanie, choć najszybsze i najwygodniejsze, wiąże się z koniecznością uiszczenia opłat notarialnych.
W wypadku zatem istnienia porozumienia stron co do sposobu podziału majątku, przed podjęciem decyzji należy z jednej strony mieć na uwadze aspekt związany z szybkością załatwienia sprawy poprzez zawarcie umowy z drugiej zaś strony niższy koszt, ale dłuższe oczekiwanie na dokonanie podziału w postępowaniu sądowym.