Choć w polskim prawie definicja konkubinatu nie istnieje i ten rodzaj związków nie został formalnie usankcjonowany, to ustawodawca kilkukrotnie wspomina o „osobach pozostających we wspólnym pożyciu”. Zgodnie z coraz częściej pojawiającym się orzecznictwem, pojęcie osób pozostających we wspólnym pożyciu odnosi się także do osób tej samej płci, które są połączone więzią duchowa, fizyczną i gospodarczą. O konkubinacie mówimy także wtedy, kiedy osoby w nim pozostające, pozostają równolegle w związkach małżeńskich.
Dla przyjęcia istnienia konkubinatu nie jest wymagana żadna podstawa formalna, jedynym elementem konstytutywnym jest wspólnota życiowa. Do konkubinatu nie będą miały także zastosowania przepisy o małżeńskich reżimach majątkowych. Tym samym, pomiędzy osobami pozostającymi w nieformalnym związku nie tworzy się ustawowa wspólność majątkowa – każdy z partnerów zachowuje swój majątek odrębny, co za tym idzie, do podziału majątku konkubentów nie będą miały zastosowania przepisy o podziale majątku pomiędzy małżonkami. Z racji braku jednoznacznych przepisów w tym zakresie, rozliczenie majątkowe konkubentów jest jednym z najbardziej problematycznych zagadnień.
Doświadczenie wskazuje, że konkubenci nie regulują kwestii finansowych za pomocą dostępnych instytucji prawa cywilnego (mówiąc po prostu, za pomocą umów), opierają się raczej na ustnych porozumieniach i zapewnieniach. Najwięcej trudności powoduje rozliczenie nakładów poczynionych na rzecz należącą do jednego z partnerów. W przypadku podziału przedmiotu, który konkubenci nabyli wspólnie, sprawa jest znacznie prostsza, zastosowanie będą miały wówczas przepisy o zniesieniu współwłasności.
W zależności od konkretnego stanu faktycznego podstawę rozliczeń majątkowych pomiędzy konkubentami stanowić będą przepisy o współwłasności, spółce cywilnej, bezpodstawnym wzbogaceniu, zleceniu, świadczeniu usług lub pracy. Przy czym, jak wskazuje się w doktrynie, stosowanie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu jest możliwe dopiero w ostateczności, gdy brak innej podstawy prawnej do dokonania rozliczenia. Warto jednak podkreślić, że zdarzają się sytuacje, w których spełnienie świadczenia na rzecz konkubenta czynić będzie zadość zasadom współżycia społecznego i tym samym nie będzie podlegało rozliczeniu.
Niezależnie od powyższego, należy wspomnieć, że nabycie wraz z konkubentem rzeczy, w trakcie pozostawania w związku małżeńskim, spowoduje, że przedmiot ten będzie stanowił współwłasność zarówno konkubenta, jak i małżonków (jeżeli oczywiście majątkowa wspólność ustawowa małżonków nie została, poprzez ustanowienie rozdzielności, wyłączona).
